Bu yayın şu dillerde de okunabilir: English Français Español العربية فارسی Русский
Gaz Minibüsleri neydi? Nasıl çalışıyorlardı?
Gaz minibüsleri, özel olarak hava geçirmez metal kargo bölmesi eklenmiş sıradan kargo kamyonlarıydı. Egzoz sistemi, egzoz gazlarını egzoz borusundan geçip havaya atmak yerine kapalı kargo bölmesine yönlendirilecek şekilde tasarlanmıştı. Motor çalışırken, kamyonun arkasına kapatılan insanlar karbonmonoksitten zehirleniyor veya oksijen yetersizliğinden boğuluyordu.
Alman teknisyenler motor egzoz gazını kargo bölümüne yönlendiren bu değişiklikleri gizlice yaptı.[1] Alman atölye ustabaşı Harry Wentritt, savaştan sonra atölyesinde yapılan özel değişiklikler hakkında ifade vermiştir:"Kamyonun egzoz çıkışına 58-60 milimetre çapında [2,26-2,34 inç], esnek bir egzoz borusu takıldı ve kamyonun zeminine de aynı çapta bir delik açıldı. Deliğe, esnek egzoz borusunun sabitlendiği yerden metal bir boru lehimlendi. Diğer parçalar da takılınca kamyon motoru çalıştırıldı ve egzoz gazları, egzoz çıkışından kamyonun zeminindeki delik yoluyla kamyonun kasasına verildi."[2]
![Truck similar to gas van. Original uploader in the Russian Wikipedia was Zac Allan, and then Jaro.p [Public domain], via Wikimedia Commons.](https://www.hdot.org/wp-content/uploads/2016/07/wiki_TruckGasVan_GV1.jpg)
Gaz minibüsüne benzer kamyon. Rusça Wikipedia'ya ilk yükleyen Zac Allan ve daha sonra yükleye Jaro.p [Genel kullanıma açık], Wikimedia Commons aracılığıyla:
Nasıl görünüyorlardı?
Chelmno ölüm kampındaki gaz minibüsü sürücüsü Walter Burmeister, gaz minibüslerinin görüntüsünü şöyle hatırlıyor: "Gaz minibüsleri, yaklaşık 2 metre yüksekliğinde kargo bölümü olan 4-5 metre uzunluğunda, yaklaşık 2,2 metre genişliğinde büyük araçlardı [hemen mene 13-16 fit uzunluk, 8 fit genişlik ve 6,5 fit yükseklik] . . . Kamyonun kargo bölümünün arkasında iki kapı vardı. Wehrmacht grisine boyanmışlardı ve dışarıdan tamamen zararsız görünüyorlardı. İç kısım çinko levhalarla kaplıydı ve metal zemin ahşap ızgarayla kaplıydı. Izgaranın altında, aracın ön kısmına kadar giden ve üzerinde delikler bulunan bir boru vardı. Ön tarafta, egzoza bağlı olarak, gazı metal bir spiral hortumdan boruya aktarılmasını sağlayan bir mekanizma vardı. . . Bölmenin içinde elektrikli bir lamba vardı. Lamba yanınca kamyonun içini sürücü kabininden görmek mümkün oluyordu. ."[3]
Kolo, Polonya'daki bir garajda çalışan Polonyalı teknisyen Bronislaw Falborski'ye bir gaz minibüsünü tamir etmesi emredilmişti. Kendisi, aracın görünüşünü şöyle hatırlıyor: "Bir gün, gazla zehirleme görevi gören bir aracı tamir etmem emredildi. . . Galiba 1942 yazıydı. Araç kabaca 2,5 metre [8 fit] yüksekliğindeydi. Uzunluğu 6 metreydi [20 fit], ama [genişliği] büyük ihtimalle 2,5 metreydi [8 fit]. Aracın rengi siyahtı ve kutu şeklindeydi. Tavanı düzdü ve duvarlarına dikti. Galiba metal levha kaplıydı. . . "[4]
Falborski tasarımı şöyle anlatıyor: "Tamiratla ben görevlendirilmiştim. Egzoz borusunun elastik parçasıyla aracın içine giren parça arasındaki parçayı değiştirecektim. Egzoz borusunun normal araçlardaki gibi tek parçadan değil, ortadakinin hortum gibi elastik olduğu üç parçadan oluştuğunu çok net hatırlıyorum. Söz konusu orta parça aracın zeminindeki bir boruya da bağlı olabilirdi (bu durumda egzoz gazları aracı içine girerdi) egzoz borusunun arka kısmına da; bu durumda da egzoz gazları normal araçlardaki gibi havaya atılırdı. Araç tamirat için bırakıldığında, borunun orta kısmı aracın içine bağlıydı ama bu iki parçanın arasındaki parça yıpranmıştı ve onu değiştirmem emredilmişti."[5]
Nerelerde kullanıldılar?
Gaz minibüsleri, Polonya'daki Chelmno ölüm kampında ve Einsatzgruppen tarafından Doğu'da kullanıldı.
NOTLAR
[1] Matthias Beer, "Yahudilerin Öldürülmesinde Gaz Minibüslerinin Geliştirilmesi" http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/vans.html.
[2] Shmuel Spector, "Gaz Minibüsleri," Holokost Ansiklopedisi(Macmillan, 1990), V2, s. 541.
[3] Eugen Kogon, Hermann Langbein ve Adalbert Rückerl, editörler, Nazi Toplu Katliamları: Zehirli Gaz Kullanımının Belgesel tarihi (Yale Üniversitesi Yayınları, 1993), s. 77, 86.
[4] Santiago Alvarez ve Pierre Marais, Gaz Minibüsleri: Kritik Bir Soruşturma (Barnes İncelemesi, 2011), s. 351.
[5] Santiago Alvarez ve Pierre Marais, Gaz Minibüsleri: Kritik Bir Soruşturma (Barnes İncelemesi, 2011), s. 351-352.